In het medialandschap wordt regelmatig fel gediscussieerd over wat nu geplaatst kan worden in een artikel of een commentaar, en wat niet. Hiervoor bestaan echter uitstekende richtlijnen. Deze zijn vervat in de gedragscode voor journalisten.
Vrijwel alle sites die nieuws brengen of waar men nieuws en commentaren kan plaatsen hebben wel voorwaarden opgesteld.
Deze aanwijzingen, of gebruikersvoorwaarden, kunnen nog wel eens verschillen. Ook zijn er sites die enkele aandachtpunten geven, en andere sites komen met een verhaal van hier tot Tokyo waar velen niet eens zin in hebben om eraan te beginnen.
Er bestaat echter een handig en puntsgewijs overzicht. Dat is de “Internationale Gedragscode voor Journalisten”. Deze kan worden beschouwd als een standaard van beroepsgedrag door journalisten in hun werkzaamheden bij het bijeenbrengen van informatie.
De lijst is natuurlijk voor iedereen handig die stukjes schrijft, of commentaren plaats op stukjes.
De ondertaande punten staan opgesomd in de reader “Journalistieke en redactionele vaardigheden” die is uitgeven door de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media van de universiteit Leiden. Waar “hij” staat geschreven kan ook “zij” worden gelezen.
Gedragscode voor journalisten
1. Eerbied voor waarheid en voor het recht van het publiek op waarheid is de eerste plicht van de journalist
2. Bij het nakomen van deze plicht zal de journalist opkomen voor de volgende twee beginselen: vrijheid in het verantwoord bijeenbrengen en publiceren van nieuws, en het recht van faire commentaar en kritiek.
3. De journalist doet zijn berichtgeving alleen berusten op feiten waarvan hij de bron kent. Hij zal wezenlijke informatie niet achterwegen laten en geen documenten vervalsen
4. Bij het verkrijgen van nieuws, foto’s en documenten zal hij op faire wijze te werk gaan.
5. Hij zal bereid zijn elke verstrekte informatie die schadelijk onnauwkeurig blijkt, op royale wijze te vergoeden.
6. Hij zal het beroepsgeheim in acht nemen ten aanzien van de bron van in vertrouwen verkregen informatie
7. De journalist zal zich bewust zijn van het gevaar van door media verspreide informatie, en zal al het mogelijke doen om discriminatie te voorkomen, gebaseerd op, o.a. ras, sekse, seksuele geaardheid, taal, godsdienst, politieke of andere meningen en nationale of sociale afkomst
8. Hij zal als ernstige journalistieke vergrijpen beschouwen: plagiaat, laster, smaad, belediging en ongegronde beschuldigingen; het aanvaarden van steekpenningen, in welke vorm dan ook, tot het verrichten of het achterwege laten van enige publicatie.
9. Iedere journalist die deze aanduiding waardig is, beschouwt het als zijn plicht bovenstaande beginselen oprecht in acht te nemen. Met inachtneming van de algemene wetgeving van zijn land zal hij in beroepszaken slechts de rechtspleging van zijn vakgenoten erkennen; hij verwerpt elke tussenkomst van overheidspersonen of anderen. (1)
Deze verklaring werd door de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) aangenomen. In 1986 kwam er een toevoeging bij met een artikel over racisme.
Elk punt in deze verklaring kan natuurlijk uitvoerig worden besproken, bijvoorbeeld: wat is nu journalistiek, en wat vrijheid van meningsuiting?
De term journalist kan gelden voor iedereen die artikelen schrijft, verzendt, verspreidt en becommentarieert, of juist als redacteur of webmaster moet beslissen over het plaatsen of weigeren van artikelen en commentaren.
Daarnaast geven de punten een uitstekende houvast voor de beschrijving van gebeurtenissen.
(1) Journalistieke en redactionele vaardigheden. Door A.C.J. de Moor en P. Burger. (Interne publicatie Opleiding Journalistiek en Nieuwe Media. Leiden, 2005 (reader).
(Robvandam)
